Sau 4 năm đàm phán, tháng 9 năm 2022, hơn 100 tấn sầu riêng được thông quan theo diện chích ngạch vào Trung Quốc – mở ra một hướng buôn bán mặt hàng này một cách “danh chính ngôn thuận” vào thị trường hơn 1,4 tỷ dân. Ngay sau sự kiện này, giá thu mua sầu riêng trong nước tăng vọt, kéo theo đó là dấu hiệu “ăn theo” – trồng chặt một lần nữa lại diễn ra.
Tình trạng chung
Từ cuối năm 2022 cho đến nay, khắp các các tỉnh Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và một số tỉnh miền Tây – câu chuyện sầu riêng trở nên xôn xao. Việc giá thu mua sầu tăng cao dẫn đến nhiều người quyết định chặt bỏ các loại cây trồng hiện tại để đu theo “cuộc chiến” vốn dĩ không dành cho họ. Nhiều người bảo nhìn người ta ăn quá, mình ngồi im cũng khó, nên một lần nữa thì bà con mình lại bắt đầu cuộc chiến chặt trồng rồi.
Từ trồng xen, trồng chuyên, phá cà phê, hồ tiêu, lúa, thậm chí cả các cty cao su trăm ngàn héc ta cũng chuyển đổi cây trồng. Nói chung là cũng như bao phong trào khác, mình mà ra quân phát nào thì phải nói là hoành tráng phát đó, còn những bác đang có sầu riêng được thu lúc này thì mặt ngửa lên trời, nhiều ông còn giấu bí kíp trồng chăm sóc này nọ, không muốn chia sẻ cho ai.
Bài học từ cây thanh long
Thế nhưng mà các bác còn nhớ hồi thanh long lên hương không? Chính xác là được đi chính ngạch song song với tiểu ngạch vì thời điểm đó Trung Quốc chưa siết hạng mục tiểu ngạch. Thời đó từ miền Tây, đến Đông Nam Bộ, rồi trên Tây nguyên,…đều đổ xô theo thanh long. Cũng vì đó mà không ít người chỉ cần đi cò giống, cò trụ, bán phân bán thuốc không cũng lên hương một thời gian dài. Xong rồi bây giờ thì tồn đọng, hiện nay thanh long bỏ đống không ít, nhiều doanh nghiệp bị từ chối hàng và dừng nhập khẩu.
Về câu chuyện quả thanh long, hiện tại thì thị trường Trung Quốc vẫn là nơi tiêu thụ lớn nhất, nay họ cũng đã tự trồng được, các bác xem đi. Họ không chỉ trồng đơn giản mà còn áp dụng nhiều công nghệ vào diện tích trồng lớn, dẫn tới nhu cầu nhập khẩu giảm mạnh. Nhìn qua các thị trường khác như Nhật Bản vừa rồi từ chối nhập khẩu do quy định về bản quyền giống mà ta ko đáp ứng được. Vài container đi Châu Âu, đi Hàn thì cũng chả đáng là bao so với mất mát ở thị trường Trung Quốc.
Tình hình sầu riêng ở Việt Nam và các nước Đông Nam Á
Đối với sầu riêng thì lại càng khó khăn hơn, vốn dĩ ở thị trường Châu Âu số lượng người ăn được sầu rất ít bởi mùi vị khá đặc trưng của nó. Đây đơn giản là văn hóa ẩm thực, văn hóa tiêu dùng rồi, khó thay đổi. Đa phần là các nước Đông Nam Á thì toàn mấy nước của nhà trồng được, mỗi Trung Quốc ăn nhiều nhất. Nhiều người luôn giữ trong mình cái tư tưởng Trung Quốc cả tỉ dân, trái này trái kia ở Việt Nam ngon hơn và say sưa với cái chính ngạch rằng thị trường 1,4 tỉ dân thì cả Việt Nam cung cấp cũng chả đủ, nhưng phải xem cho kỹ, họ đông nhưng họ không còn dễ dãi như trước. Họ áp đủ thứ yêu cầu, từ vùng, vườn chuyên canh có mã vùng trồng, chưa kể là có mã là xong đâu, người ta còn kiểm tra đánh giá lạ, không đạt thì trả về, lúc đó còn mất nhiều hơn.
Niềm vui chính ngạch còn chưa nguôi, người trồng sầu Viêt Nam còn phải đối mặt với sự cạnh trạnh của Thái Lan, Myanmar là hai nước đang cạnh tranh vị trí số một về xuất khẩu sầu riêng vào Trung Quốc, Thái là sầu tươi, Myanmar là sầu đông. Vừa rồi thì lại mới khai trương đường sắt Thái – Lào – Trung thì sắp tới nông sản hàng hóa của họ còn đi tốt hơn Việt Nam. Hay Philippines thì cũng vừa mới vào chính ngạch ngay sau Việt Nam thôi, nên không còn là ưu tiên, là thế độc quyền thì chuyện trồng tràn lan, trồng không có kế hoạch như hiện tại thì chất lượng sầu riêng cũng sẽ là một vấn đề lớn mà người Trung Quốc quan tâm khi lựa chọn đâu là nguồn cung ổn định và chất lượng nhất.
Nhưng đời là vậy, khi mọi thứ đang trên đỉnh núi thì chẳng ai chịu nhìn ra bên kia sườn núi sẽ là chuỗi trượt dài của thanh long và cũng có thể là cả sầu riêng trong thời gian tới. Không phải là gàn nhưng bất kỳ ai có ý định thay đổi cây trông thì phải xem xét, chia sẻ thông tin mà liệu cơm gắp mắm, đến khi có hậu quả thì phải chấp nhận đừng đổ thừa quy hoạch quản lý này nọ vì luật là ko cấm người dân trồng cái này nuôi cái kia phát triển kinh tế. Lúc đấy bộ này bộ nọ cũng chỉ có thể ra khuyến cáo thôi, cũng không ai đi giải cứu chúng ta mãi được.
Video phân tích về việc chặt/trồng sầu riêng hiện nay
