Tuyến trùng là gì? Tại sao phải có phương pháp diệt trừ tận gốc

Hiện nay, tuyến trùng phát sinh và gây hại đến rất nhiều diện tích cây trồng từ các loại cây công nghiệp như hồ tiêu, cà phê, cây ăn trái như ổi, na, cho đến cây rau củ như cà chua, cà rốt…Đặc biệt đối với hồ tiêu thời gian vừa qua đã chứng kiến hang loạt diện tích hồ tiêu bị xóa sổ do tuyến trùng cùng các loại dịch hại khác. Tuy nhiên, thực tế cho thấy, rất nhiều nông dân còn bỡ ngỡ và lúng túng với việc phòng trừ loài dịch hại này, bởi trước đây họ chưa hề để ý đến vì chúng không mấy khi gây hại cây trồng. Đơn giản là trước đây loại dịch hại này chưa có cơ hội bùng phát vì môi trường canh tác được cân bằng - ức chế các loại vi sinh vật gây hại. Bài viết sau đây xin cung cấp một số thông tin tìm hiểu về tuyến trùng gây hại cây và cách phòng trừ hiệu quả.
1. Tuyến trùng là gì?

Là dạng động vật không xương sống, thuộc ngành giun tròn. Tuyền trùng rất đa dạng về thành phần loài, sống ở nhiều môi trường sống khác nhau và chúng rất linh hoạt biến đổi khi môi trường sống thay đổi.

Tuyến trùng trong nông nghiệp chia làm hai loại: Tuyến trùng có lợi (các loại giun, vi sinh ức chế, hỗ trợ phân giải) và tuyến trùng có hại (nhóm tuyến trùng ký sinh thực vật)

2. Đặc điểm

Do kích thước chỉ từ 0,5-2mm nên không thể nhìn thấy bằng mắt thường mà phải quan sát chúng thông qua kính hiển vi.

Cách thức gây hại: Chúng sống trong các mô tế bào cây trồng, chích hút, bơm các độc tố vào rễ cây làm rễ bị nghẽn mạch, phình to tạo nên các khối u sần hoặc bị hoạt tử khiến cho khả năng hút nước và dinh dưỡng của cây bị giảm từ đó khiến cây sinh trưởng kém, vàng lá và chết.

Tuyến trùng tồn tại và sinh trường phụ thuộc vào nhiều yếu tố: Độ ẩm đất trồng, số, lượng rễ cây, kết cấu đất, độ PH và oxy trong đất…

Chúng không thể tồn tại trong đất khô nhưng có thể sống được trong đất có độ ẩm 100% (loài Meloidofyne). Nếu rễ cây phát triển mạnh thì tuyến trùng có mật độ cao và ngược lại, đất cá kết cấu sét nhiều thì tỷ lệ tuyến trùng lớn hơn đất cát, đất có độ PH thấp (đất chua) mật độ tuyến trùng nhiều…

3. Hình thức ký sinh gây hại

Nội ký sinh: bao gốm những tuyến trùng chui vào rễ, nằm bên trong và chích hút các tế bào trong rễ. hình thức này làm cho các tế bèo rễ trương phình (thường thấy ở cổ rễ Hồ tiêu), gây ra những nốt sần trên rễ nên người ta còn gọi nhóm tuyến trùng này là tuyến trùng nốt sần.

Ngoại ký sinh: Tuyến trùng di chuyển bên ngoài môi trường đất và nước, khi cần thiết sẽ sử dụng kim chích hút và rễ nhưng không chui vào bên trong rễ. Nhóm tuyến trùng này còn được gọi là tuyến trùng gây thối nhũng (rễ non, rễ tơ của cây bị thối nhũng).

Bán nội ký sinh: Tuyến trùng chui một phần cơ thể (phần đầu) vào bên trong rễ nhưng phần còn lại vẫn ở bên ngoài môi trường đất gây ra nốt sần cho rễ cây.

4. Dấu hiệu nhận biết

Tuyến trùng tấn công trực tiếp vào bộ phận rễ của cây trồng, một số biểu hiện ban đầu của cây như sau: Cây kém phát triển, héo úa, thiếu sức sống. Vì tuyến trùng cản trở sự hút nước và chất dinh dưỡng của cây nên một số trường hợp ta sẽ thấy lá bị xoắn, vàng lá, rụng lá sớm, chết mầm.

Chúng thường không gây ra chết cây ngay nhưng làm cho cây trồng không thể phát triển bình thường, còi cọc. Và những triệu chứng cũng không xuất hiện đồng đều trên toàn vườn do mật độ phân bổ tuyến trùng không đều.

Không những thế, chúng còn tạo ra các vết thương khác nhau trên rễ cây, gián tiếp “mở đường” cho các vi sinh vật có hại khác xâm nhập dể dàng hơn, khả năng cây bệnh cao hơn thậm chí là truyền vi rút gây hại cho cây. Có thể nói rằng tuyến trùng là nền tảng dẫn đến các loại bệnh hại khác trên cây theo nguyên lý cây yếu – hệ miễn dịch/sức đề kháng của cây không có dẫn đến không thể kháng lại các loại bệnh hại khác.

5. Biện pháp phòng trừ

Áp dụng biên pháp luân canh, xen canh cây trồng, sử dụng giống sạch bệnh, giá thể làm bầy cây cần xử lý đảm bảo không có mầm bệnh.

Không dọn sạch hết cỏ trong vườn nhằm phân tán, giảm bớt lực lượng của tuyến trùng tấn công vào cây trồng “mục tiêu”. Sau khi cỏ cao thì cắt bớt phần ngọn bỏ tại vườn để giữ ẩm cho đất vào mùa khô và tạo độ tơi xốp cho đất. Đây là một thành phần quan trọng trong môi trường canh tác vì mỗi vùng đất sẽ phát triển những loại cỏ “bản địa” khác nhau, mỗi loại cỏ đã được thích nghi, mang trong mình những loại vi sinh, hoạt chất mang tính đối kháng để tiêu diệt các loại nấm bệnh, vi sinh có hại và tạo môi trường cho các loại nấm, vi sinh vật có lợi phát triển. Đây cũng là “lực lượng” giúp cân bằng độ PH trong đất, gián tiếp chuyển hóa các loại dinh dưỡng thành các thành phần mà cây trồng có thể hấp thu. (Xem phân tích về vai trò của cỏ dại trong việc cân bằng dinh dưỡng, kiểm soát hệ vi sinh vật, độ PH…trong canh tác hữu cơ)

Tiêu hủy những cây bị bệnh nhất là bộ rễ cần phải được dọn sạch bằng cách đốt bỏ hoặc bỏ vôi.

6. Biện pháp canh tác

Tăng cường bổ sung phân hữu cơ được ủ hoai mục bằng nấm Trichoderma có tác dụng đối khác với tuyền trùng và nấm bệnh.

Dung các loại cây có tính kháng tuyến trùng có tác dụng gây ngộ độc và xua đuổi tuyến trùng như: Các loại cây họ đậu, rễ cây ruốc cá, hạt và lá cây sầu đâu rừng, cây bông cúc vạn thọ…

Thường xuyên theo dõi và kiểm tra vườn cây để phát hiện bệnh sớm và xử lý kịp thời.

Không sử dụng quá nhiều phân hóa học đa lượng (đạm, lân, kali) để thúc cây lớn nhanh mà bón bổ sung các dinh dưỡng trung, vi lượng cần thiết cho cây trồng…

Kiểm tra PH định kỳ bằng giấy quỳ tím, nhất là với cây ăn quả để có cách xử lý kịp thời sao cho đất trồng không bị chua (đây là loại cây có mật độ tuyến trùng nhiều).

Làm Nông tổng hợp